από την ΑΥΓΗ
Ο νεοφιλελευθερισμός τραυμάτισε βαθιά τα αξιακά πρότυπα της αριστεράς: τις ιδέες της κοινότητας, της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας, της συμπάθειας, της συνύπαρξης, του ενεργού ενδιαφέροντος για τον άλλο. Η πολιτική, ως διαχείριση του συστήματος εξουσίας, απομακρύνθηκε, όσο ποτέ στη σύγχρονη ιστορία, από τον κόσμο των αποκάτω. Πάνω από τις τάξεις και τα στρώματα εγκαταστάθηκε ο ατομικός εργαζόμενος, καταναλωτής και θεατής, το ιδιοτελές άτομο του Χόμπς.
Παρ’ όλ’ αυτά, σε πολλά μέρη του κόσμου και πρόσφατα στη χώρα μας, η κρίση δημιουργεί ρωγμές στο νεοφιλελεύθερο οικοδόμημα. Μέσα απ’ αυτές αναδύονται παλιές και νέες μορφές συνύπαρξης, σύνθεσης, συνεργασίας, εν τέλει κοινωνικά δίκτυα αλληλέγγυων πρακτικών. Τα δίκτυα αυτά αμφισβητούν αγοραίες μορφές παραγωγής και ανταλλαγής, τη γενικευμένη εμπορευματοποίηση αγαθών και δραστηριοτήτων, την κυριαρχία του εμπορεύματος και των καταναλωτικών προτύπων επί των αναγκών. Θέτουν τη βασική προϋπόθεση αντίστασης: κανείς μόνος στην κρίση.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα των αλληλέγγυων κοινωνικών δικτύων και πρακτικών.
Μια από τις πρώτες ανάγκες που αναδύεται σε εποχές στέρησης είναι η διατροφική επάρκεια των νοικοκυριών. Το κίνημα της αστικής καλλιέργειας αναδύθηκε σε πολλές φάσεις της ιστορίας των πόλεων και επανέρχεται στις σημερινές συνθήκες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Συνιστά ένα κίνημα καταναλωτών και μορφή αλληλέγγυας οικονομίας, καθώς και ένα κίνημα γειτονιάς.
Στο Βανκούβερ του Καναδά, για παράδειγμα, περίπου 44% των κατοίκων καλλιεργούν εδώδιμα προϊόντα στις αυλές, τα μπαλκόνια τους, αλλά και στους 17 κήπους της πόλης, που παραχωρήθηκαν από την πολιτεία. Στην Αργεντινή, στο Περού, στο Εκουαδόρ, στη Ζιμπάμπουε, στην Τζακάρτα της Ινδονησίας, στη Νέα Ορλεάνη, στο Πεκίνο, στο Ντιτρόϊτ, στο Φράϊμπουργκ της Γερμανίας, στο Παρίσι και αλλού, η αστική καλλιέργεια είναι ένας διαδεδομένος τρόπος παραγωγής και κατανάλωσης.
Το κίνημα των piqueteros στην Αργεντινή, στη ΔΝΤ εποχή, συγκροτήθηκε από οργανώσεις φτωχών και ανέργων που χρησιμοποίησαν ως ένα βασικό μέσο πάλης τον αποκλεισμό των δρόμων και των σιδηροδρομικών γραμμών, διακόπτοντας έτσι τη διακίνηση των εμπορευμάτων. Υποστηρίζονται από ευρύτατα δίκτυα γειτονιάς που δημιουργούν ασπίδα προστασίας όταν έρχεται η αστυνομία και όλοι μαζί μεταφέρονται ως συμπαραστάτες στα κατειλημμένα εργοστάσια της περιοχής τους. Λειτουργώντας αυτόνομα και οριζόντια, οι piqueteros χρησιμοποιούν τα επιδόματα της πρόνοιας που εξασφαλίζουν και την προσωπική εργασία για τη δημιουργία εναλλακτικών δομών στις γειτονιές: μαγειρεία, αρτοποιεία, συλλογικές κουζίνες, εργαστήρια λαϊκής επιμόρφωσης, βιβλιοθήκες, φεστιβάλ, λαχανόκηπους κ.λπ.
Στην Αργεντινή άνθισε, επίσης, το ανταλλακτικό εμπόριο, δηλαδή ένα σύστημα που λειτουργεί χωρίς τη διαμεσολάβηση του χρήματος με τη χρήση των creditos, ενός κοινωνικού νομίσματος–πίστωσης, το οποίο εκδίδεται από τα δίκτυα ανταλλαγής. Έτσι ανταλλάσσονται φρέσκα λαχανικά με μαθήματα μουσικής, παπούτσια ή ρούχα με οικοδομικές εργασίες, κ.λπ. Οι συμμετέχοντες στο ανταλλακτικό εμπόριο υπολογίζονται σε 2 εκατ. και κατ’ άλλους σε 3 έως 5 εκατ.
Ένα άλλο παράδειγμα, από την Αργεντινή της κρίσης, αφορά στις συνελεύσεις γειτονιάς, δηλαδή μορφές πολιτικής συγκρότησης από τα κάτω, που αποτελούν ένα είδος τοπικής χωρικής αντι-εξουσίας και προβαίνουν σε καταλήψεις δημόσιων κτιρίων, εργοστασίων, γυμναστηρίων, τοπικών αγορών, πλατειών, εγκαθιστώντας εκεί κοινωνικά κέντρα, εναλλακτικές αγορές κ.λπ.
Τις τρεις μορφές αλληλέγγυων πρακτικών στην Αργεντινή, που ήδη αναφέραμε, συμπληρώνει το κίνημα των ανακτημένων επιχειρήσεων. Αν και λίγες σε αριθμό, οι επιχειρήσεις αυτές που μετατράπηκαν σε αυτοδιαχειριζόμενους συνεταιρισμούς, αναδεικνύουν τις δημιουργικές ικανότητες των εργαζομένων και τη σημασία της κοινωνικής έναντι της ατομικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής.
Η αλληλέγγυα οικονομία μπορεί να παίρνει τη μορφή και διεθνών δικτύων ανταλλαγής ή και δημιουργίας “ηθικών” τραπεζών για τη χρηματοδότηση των αλληλέγγυων πρακτικών. Πολλά σχετικά παραδείγματα μας έρχονται από τις Ζαπατίστικες Κοινότητες, από τη Βενεζουέλα, τη Βραζιλία και άλλα μέρη της γης.
Μέσα στην κρίση, λοιπόν, οι φτωχοί και οι απόκληροι δημιουργούν εναλλακτικές μορφές αντίστασης, επιβίωσης με αντισυστημικά χαρακτηριστικά, που θα μπορούσαμε να τις συνδέσουμε με αυτό που ονομάζουν οι Ιθαγενικές Κοινότητες της Λατινικής Αμερικής «Buen Vivir»: ένα σύστημα αξιών και τρόπων ζωής και μια πρόταση για την οικοδόμηση ενός καινούργιου κόσμου.
Στην Ελλάδα πληθαίνουν τα σχετικά παραδείγματα, μερικά από τα οποία παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ της Εποχής. Αναφέρω το Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ρεθύμνου, το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι στην Κέρκυρα, τα σχολεία εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας για μετανάστες, την αυτοδιαχειριζόμενη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, τον Αυτόνομο Κοινωνικό χώρο και Βοτανικό Κήπο Πετρούπολης, τις συλλογικές κουζίνες, τα χαριστικά παζάρια, τις γιορτές, τις καλλιτεχνικές παραστάσεις, τις μορφές ανταλλακτικής οικονομίας (terra verde, Οβολός, Σπόρος, κ.λπ.) και πολλά άλλα, όπως οι συνελεύσεις γειτονιάς μέσα από τις οποίες δοκιμάζεται η συλλογική αντίδραση στην κρίση.
-Η Ελένη Πορτάλιου είναι καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ και υποψήφια δήμαρχος Αθήνας με τον συνδυασμό “Ανοιχτή Πόλη”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου